Archeologia Katyńska w USA, czyli kwerenda danych teledetekcyjnych

W dniach od 6–16 grudnia 2024 r. dr hab. Anna I. Zalewska, prof. UŁ z Katedry Archeologii Historycznej i Bronioznawstwa przeprowadziła kwerendę danych teledetekcyjnych w Stanach Zjednoczonych, dotyczących śladów Zbrodni Katyńskiej.

Wacław Godziemba-Maliszewski i Anna I. Zalewska z reprodukcjami archiwalnych zdjęć lotniczych Lasu Katyńskiego
Wacław Godziemba-Maliszewski
Grzegorz Kiarszys, Wacław Godziemba-Maliszewski i Anna I. Zalewska
W National Archives and Records Administration
W National Archives and Records Administration
W National Archives and Records Administration
Pomnik Katyński w Jersey City
W Konsulacie Generalnym RP w Nowym Jorku

Celem wyjazdu było zebranie danych teledetekcyjnych dotyczących śladów materialnych Zbrodni Katyńskiej. Kluczowym punktem wizyty w USA stały się spotkania z Wacławem Godziembą-Maliszewskim oraz poznanie zgromadzonej przez niego kolekcji dokumentów i danych teledetekcyjnych oraz egodokumentów. Wacław Godziemba-Maliszewski, jako jeden z pierwszych, już na początku lat 90. XX w. zaangażował się w analizę zdjęć lotniczych z lat. 40. XX w. (głównie ze zbioru GX) oraz innych danych teledetekcyjnych, służącą identyfikowaniu miejsc ukrycia szczątków Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Badacz ten w bardzo istotnym zakresie przyczynił się tym samym do lokalizacji miejsc, w których później przeprowadzone zostały prace archeologiczno-ekshumacyjne.

Szczególnie istotnymi elementami wyjazdu było także rozpoznanie zasobów National Archives and Records Administration (NARA), zarówno w Waszyngtonie DC jak i w College Park w stanie Maryland. Tam właśnie znajduje się główny obiekt NARA znany również jako Archives II. W realizację kwerendy naukowej oraz proces zbierania danych i dokumentów dotyczących śladów materialnych Zbrodni Katyńskiej i Kłamstwa Katyńskiego w USA wraz z Anną I. Zalewską czynnie zaangażowany był również dr hab. Grzegorz Kiarszys, prof. US z Katedry Archeologii Uniwersytetu Szczecińskiego – specjalista w zakresie: teledetekcji, fotografii lotniczej i fotogrametrii, lotniczego skanowania laserowego, GIS i relacyjnej bazy danych, a także archeologii krajobrazu, analiz przestrzennych metodologii archeologii oraz archeologia konfliktów.

Wyjazd stworzył też możliwość refleksji pod Pomnikiem Katyńskim w Jersey City (ang. Katyń Memorial in Jersey City), będącym pierwszym pomnikiem katyńskim w Stanach Zjednoczonych (odsłoniętym 19 maja 1991 r.); rozmów z Głównym Konsulem RP w Nowym Jorku na temat przyszłych losów Kolekcji Wacława Godziemby-Maliszewskiego oraz utwierdzenia się w przekonaniu, że przyszłość Archeologii Katyńskiej jest bardzo ściśle powiązana z potencjałem danych teledetekcyjnych.

Praca naukowa sfinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu realizowanego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”; nr projektu 11H 20 02 48 88.

Leksykon archeologii katyńskiej (1990–2015)

Oprac. O. Ławrynowicz, A.I. Zalewska, fot. G. Kiarszys, A.I. Zalewska