Interdyscyplinarne granty badawcze
Interdyscyplinarne granty badawcze to nowy konkurs przeznaczony na badania podstawowe dla wszystkich naukowców. Głównym celem jest współpraca naukowców z UŁ z różnych dziedzin i dyscyplin naukowych.
Nauki humanistyczne:
- dr hab. Kazimierska-Jerzyk Wioletta, prof. UŁ, "Filozofia pyta o street art. Filozoficzne i prawne podstawy interdyscyplinarnej dyskusji o pojęciu i wartościach sztuki w przestrzeni publicznej".
O projekcie
Celem projektu jest sfomułowanie założeń aksjologicznych w obszarze street artu, najprężniej rozwijającej się ostatnio dziedziny sztuki. Choć została ona znacząco zinstytucjonalizowana, nie sprawuje się nad nią kontroli z punktu widzenia wartości artystycznych, estetycznych i krajobrazowych (co zresztą stawia pod znakiem zapytania charakter tej instytucjonalizacji). Dzięki festiwalom przybywa w miastach po kilkadziesiąt prac rocznie. Ta ingerencja wymaga krytycznej refleksji i narzędzi oceny przede wszystkim w kontekście zadań sztuki w przestrzeni publicznej. Dotychczasowe próby opisania i wartościowania street artu nie są owocne, ponieważ problemy stawiane są zbyt wąsko lub zbyt ortodoksyjnie. Dotyczy to na przykład definiowania street artu, określania jego poziomu artystycznego, adekwatnej liczby obiektów w mieście itp. A tymczasem wielkoformatowa reklama wciąż wygrywa w sensie ilościowym z każdym rodzajem sztuki w przestrzeni publicznej. Propozycja w projekcie Filozofia pyta o streeet art polega ta tym, by punktem wyjścia uczynić aspekty prawne street artu, a więc te, które z punktu widzenia odpowiedzialności jednostkowej i społecznej wydają się zobiektywizowane. Okazuje się, że street art jest ciekawym przypadkiem zarówno dla prawa cywilnego, karnego jak i administracyjnego. Warto też dodać, że pewnych praw – jak chyćby wolność działalności twórczej i artystycznej – strzeże tu u podstaw konstytucja. To, co wydaje się rozstrzygalne prawnie, trzeba jednak przeanalizować je pod kątem filozoficznym. Pytania stawiane przez filozofię problematyzują zagadnienia prawne oraz odsyłają efektywnie do innych dyscyplin szczegółowych – w tym sensie właśnie Filozofia pyta o street art. Na przykład prawa autorskie majątkowe i osobiste dotyczą ustalonego utworu. Jakie mają one znaczenie lub zastosowanie, gdy autor działa anonimowo i/lub rezygnuje z ustalonej tożsamości osobowej? Czy można zakładać bezwzględną anonimowość autora? Czy można zbudować tożsamość artysty bez wskazania podmiotu? Znamy doskonale „historię sztuki bez nazwisk”, ale w niej stawką była rekonstrukcja historii określonego stylu, który wyrażał istnienie pewnej aksjologiczno-artystycznej wspólnoty. Dziś nick i jego społecznościowe zasięgi wydają się najważniejsze. Co jest więc cechą konstytutywną tak pomyślanego „artu” i gdzie jest jego „street”?
Sztuka w przestrzeni publicznej ma określone konteksty społeczno-prawne i wynikające stąd poważne ograniczenia. To pozwala zaobserwować szereg kontekstów aksjologicznych, dokonać pewnych demaskacji lub zawalczyć o jakieś wartości, np.: (1) obnażyć nietrafność spekulacji dotyczących globalnej galerii zwiedzanej przez Internet, niewymagającej jakoby ochrony i kontroli; (2) zaakcentować trwałe wartości street artu: społeczne, wspólnotowe, aktywizujące, miejscotwórcze (site-specifity i social-oriented), artystyczne, estetyczne i moralne, tj. odpowiedzialność za przestrzeń publiczną; (3) sformułować potrzebę weryfikacji pojęć historyczno-artystycznych, motywacji artystów i animatorów street artu; (4) zdać sobie sprawę z problematycznych atrybutów doświadczenia tej sztuki, jakimi są przymus, determinująca rola miejsca, zdarzeniowość i polisensoryczność.
Efektem naukowym projektu ma być interdyscyplinarna monografia, w której filozoficzna dyscyplina pojęciowa obnaży złudzenia niektórych powszechnie forsowanych definicji, ale i wskaże wyraźnie podmioty i zakresy etycznej, estetycznej i artystycznej odpowiedzialności. Przygotowanie książki poprzedzi seminarium z udziałem naukowców i animatorów sztuki podczas XII Polskiego Zjazdu Filozoficznego w Łodzi.
Badaniami interdyscyplinarnego zespołu kieruje dr hab. Wioletta Kazimierska-Jerzyk, prof. UŁ – filozofka specjalizująca się w estetyce i filozofii kultury, historyczka sztuki we współpracy z drem Jędrzejem Janickim – absolwentem filozofii i doktorem nauk prawnych.
Granty dla młodych badaczy
Granty dla młodych badaczy to konkurs na projekty badawcze prowadzone przez młodych naukowców, którzy chcą realizować swoje pomysły badawcze w dowolnej dyscyplinie nauki. Program jest poświęcony badaniom podstawowym i aplikacyjnym oraz wspieraniu mobilności młodych naukowców. Celem konkursu jest aktywizacja środowiska młodych naukowców i wspieranie ich rozwoju.
Nauki humanistyczne:
- dr Marcin Maria Bogusławski, "Humanistyka poznawcza i niepoznawcza a aksjologiczność aktów rozumienia"
O projekcie
Podział humanistyki na poznawczą i niepoznawczą (waluacyjną) odsyła do wrocławskiego kulturoznawstwa, a dokładniej do sposobu myślenia o kulturze związanej z dorobkiem Stanisława Pietraszki. Problem aksjologiczności aktów rozumienia odsyła z kolei do koncepcji Jamesa E. McGuire’a i Barbary Tuchańskiej, zaproponowanej do filozoficznej refleksji nad naukami, z której korzystałem we wcześniejszych publikacjach - książce podoktorskiej Humanistyka z perspektywy ontologii kulturowej oraz w artykule Art History as a Thick Discipline.
Jak zaznacza dr Marcin Bogusławski:
Rozpoczynając realizację projektu wychodzę z następujących przekonań:
- Nauki humanistyczne w całości mają charakter waluacyjny, co nie oznacza, że nie pełnią one funkcji poznawczych. W praktyce humanistyki zorientowanej poznawczo obecne są związki z wartościami pozapoznawczymi, a w humanistyce niepoznawczej obecny jest komponent poznawczy.
- Propozycja Pietraszki uchwytuje fakt, że różne nurty humanistyki wiążą się z nieco innymi strukturami wartości, co powoduje, że różnią się od siebie na poziomie praktyki.
Projekt obejmuje kilka etapów:
- Wyjazd konsultacyjny na Uniwersytet Wrocławski. W jego ramach będę przeglądał fiszki profesora Pietraszki, a także rozmawiał z prof. Renatą Tańczuk na temat wybranych wątków jego koncepcji, także w tej postaci, w jakiej znajdują się w pracach Tańczuk, Doroty Wolskiej czy Łukasza Medekszy.
- Przemyślenie charakterystyki sytuacji poznawczej w ramach koncepcji McGuire’a i Tuchańskiej.
- Przeprowadzenie trzech wywiadów swobodnych ukierunkowanych z osobami reprezentującymi trzy różne dyscypliny humanistyczne spoza Łodzi. To element wynikający ze specyfiki stanowiska McGuire’a i Tuchańskiej, którzy uprawiają refleksję nad nauką uwzględniając tzw. koło ontologiczno-ontyczne: kategorie filozoficzne dla rozumienia nauki wypracowywane są w powiązaniu z praktyka obecną w nauce. Wywiady, które chcę przeprowadzić, można uznać za pilotażowe studium przypadku, pozwalające na uwzględnienie alternatywnych punktów widzenia oraz wstępną korektę rozstrzygnięć teoretycznych.
Projekt przewidziany jest na dwa lata. Obejmuje także wystąpienie konferencyjne i przygotowanie publikacji.